|
2006թ. հունվարի 1-ից ՀՀ կենտրոնական բանկը ստանձնել է Հայաստանի ֆինանսական
հատվածի կարգավորումն ու վերահսկողությունը: Միասնական վերահսկողական մարմնի
ստեղծման հիմնական դրդապատճառը ֆինանսական շուկայում ընդհանուր ռիսկերի
վերահսկումն էր: Աշխարհում ֆինանսական համակարգի զարգացումներին բնորոշ են
բանկային, ապահովագրական և արժեթղթերով գործունեությունների մերձեցման
միտումները, ըստ որի վերահսկողությունից պահանջվում է համալիր կերպով դիտարկել
ֆինանսական շուկայի զարգացման միտումները, գնահատել ֆինանսական շուկայի տարբեր
հատվածներին բնորոշ ռիսկերը, դրանց ազդեցությունը ընդհանուր ֆինանսական
համակարգի զարգացումների վրա:
ՀՀ ֆինանասական շուկայի խոշորագույն մասնակիցն է բանկային համակարգը, որին
բաժին է ընկնում ֆինանսական համակարգի ակտիվների մոտ 90%-ը: 2012
թվականի դեկտեմբերի 31-ի դրությամբ Հայաստանի Հանրապետությունում գործում
են 22 բանկեր, որից 21-ը` առևտրային` 479 մասնաճյուղերով, 1-ը` զարգացման
(Համահայկական բանկ): Բանկերի`
- ընդհանուր կապիտալը 31.12.2012թ. դրությամբ կազմում է 401 մլրդ դրամ
- ընդհանուր ակտիվները 31.12.2012թ. դրությամբ կազմում են 2 տրլն 478 մլրդ դրամ
- ընդհանուր պարտավորությունները 31.12.2012թ. դրությամբ կազմում են 2 տրլն 77 մլրդ դրամ:
2012թ. դեկտեմբերի 31-ի դրությամբ ՀՀ ֆինանսական շուկայի այլ մասնակիցներից
են.
- 32 վարկային կազմակերպություններ` 100 մասնաճյուղերով,
- 9 ապահովագրական ընկերություններ և 3 ապահովագրական միջնորդներ (բրոքերներ),
- ՀՀ արժեթղթերի շուկայի մասնակիցները, որոնք են, 9 ներդրումային ընկերություններ, Հայաստանի կենտրոնական դեպոզիտարիան, ՆԱՍԴԱՔ ՕԷՄԷՔՍ ԱՐՄԵՆԻԱ ԲԲԸ և
22 բանկերը:
- 126 գրավատներ,
- 226 արտարժույթի առք ու վաճառք իրականացնող փոխանակման կետեր` մասնաճյուղերը ներառված չեն,
- 6 դրամական փոխանցումներ իրականացնող ընկերություն,
- 4 վճարային գործիքներ և վճարահաշվարկային փաստաթղթերի պրոցեսինգ և քլիրինգ իրականացնող կազմակերպություն,
- 14 հաշվետու թողարկողներ:
31.12.2012 թ. դրությամբ բանկային համակարգի.
- ակտիվների 62.0%-ը (կամ 1 տրլն 536 մլրդ դրամը) բաժին է ընկնում
տնտեսությանը տրամադրած վարկերին (վարկերի 96.5%-ը բաժին է ընկնում
«ստանդարտ» դասի վարկերին),
- պարտավորությունների 54.5%-ը (կամ 1 տրլն
132 մլրդ դրամը) կազմում են ֆիզիկական և իրավաբանական (բացառությամբ
ֆինանսական կազմակերպությունների) անձանցից ներգրաված միջոցները,
- կապիտալի կազմում (փաստացի լրացված) կանոնադրական հիմնադրամի մեծությունը կազմում է 251.6 մլրդ դրամ:
31.12.2012 թվականին դրությամբ բանկային համակարգը ապահովել է 42.4 մլրդ դրամ զուտ
շահույթ, շահութաբերությունը ըստ ակտիվների (ROA տարեկանացված) կազմել է 1.9%,
շահութաբերությունը ըստ կապիտալի (ROE տարեկանացված)` 11.2%: ՀՀ բանկային
համակարգում կենտրոնացվածությունը գնահատվում է ցածր. կենտրոնացվածության
Հերֆինդալ-Հիրշմանի գործակիցը ՀՀ բանկային համակարգում
31.12.2012 թվականի
դրությամբ ըստ ընդհանուր ակտիվների կազմում է 0.068, ըստ ընդհանուր
պարտավորությունների` 0.071, ըստ ընդհանուր կապիտալի` 0.062: Բանկային
վերահսկողությունն իրականացնում է Ֆինանսական վերահսկողութան վարչությունը, որը ՀՀ
կենտրոնական բանկի առանձին ստորաբաժանում է: Բանկային համակարգի կարգավորման մեթոդաբանական և զարգացման
խնդիրների հետ կապված աշխատանքների պատասխանատվությունը դրված է Ֆինանսական
համակարգի կայունության և զարգացման, Ֆինանսական համակարգի կարգավորման և
Իրավաբանական վարչության վրա, որոնք նույնպես ՀՀ ԿԲ կառուցվածքային ինքնուրույն
ստորաբաժանումներ են: ԿԲ-ում ստեղծված է Լիցենզավորման և վերահսկողության
հանձնաժողով, որի նպատակն է քննարկել այս բնագավառում ծագած խնդիրները և հանդես գալ
համապատասխան առաջարկություններով: Լիցենզավորման և վերահսկողության հանձնաժողովի
կազմում են ԿԲ նախագահը, ԿԲ նախագահի տեղակալը, Ֆինանսական վերահսկողության,
Ֆինանսական համակարգի կայունության և զարգացման, Ֆինանսական համակարգի կարգավորման,
իրավաբանական վարչության պետերը:Բանկային վերահսկողությունն իրականացվում է
տեղերում վերստուգումների /on-site/ և ամենօրյա հեռակա վերահսկողության /off-site/
միջոցով: Տեղերում վերստուգումները կարող են լինել ինչպես համալիր, ներառելով բանկի
գործունեության բոլոր ոլորտները, այնպես էլ նպատակային` ուղղված կոնկրետ ոլորտի
ստուգմանը: Տեղերում վերստուգումները կազմակերպվում են պարբերաբար կազմվող տարեկան
ծրագրերի հիման վրա:
31.12.2012թ. դրությամբ վարկային կազմակերպությունների.
- ընդհանուր ակտիվները կազմում են 168.5 մլրդ դրամ,
- ընդհանուր պարտավորությունները կազմում են 105.6 մլրդ դրամ,
- ընդհանուր կապիտալը կազմում է 62.9 մլրդ դրամ:
31.12.2012թ. դրությամբ ապահովագրական ընկերությունների.
- ընդհանուր ակտիվները կազմում են 38.4 մլրդ դրամ,
- ընդհանուր պարտավորությունները կազմում են 24.7 մլրդ դրամ,
- ընդհանուր կապիտալը կազմում է 13.7 մլրդ դրամ:
31.12.2012թ. դրությամբ գրավատների
- ընդհանուր ակտիվները կազմում են 20.9 մլրդ դրամ,
- ընդհանուր պարտավորությունները կազմում են 12.5 մլրդ դրամ,
- սեփական կապիտալը կազմում է 8.2 մլրդ դրամ:
2012 թվականի ընթացքում փոխանակման կետերում իրականացվել է`
- 433.0 մլն ԱՄՆ դոլարի առք և 425.8 մլն ԱՄՆ դոլարի վաճառք,
- 50.1 մլն Եվրոյի առք և 49.5 մլն Եվրոյի վաճառք:
2012 թվականի դեկտեմբերի 31-ի դրությամբ Հայաստանի Հանրապետության տարածքում գործում են
290 արտարժույթի փոխանակման կետեր (առանց մասնաճյուղերի` 226 արտարժույթի փոխանակման կետեր):
2011 թվականի ընթացքում արտարժույթի փոխանակման կետերում ԱՄՆ դոլարի առքի և
վաճառքի ծավալները կազմել են համապատասխանաբար` 474.8 մլն ԱՄՆ դոլար և
466.3 մլն ԱՄՆ դոլար, Եվրոյի առքի և վաճառքի ծավալները` 54.1 մլն Եվրո և
53.1 մլն Եվրո:
Արտարժույթի փոխանակման կետերի գործունեությունը կարգավորվում է ԿԲ խորհրդի
որոշմամբ հաստատված Կանոնակարգ 10- ով: Արժութային դիլեր-բրոքերների գործունեությունը կարգավորվում է Կենտրոնական բանկի խորհրդի որոշմամբ հաստատված
Կանոնակարգ 12 - ով: |