ՎՃԱՐԱՀԱՇՎԱՐԿԱՅԻՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳ
Վճարային համակարգերի հսկողություն
ՀՀ կենտրոնական բանկի կարևորագույն խնդիրներից և
գործառույթներից է հանդիսանում նաև Վճարահաշվարկային համակարգի հսկողությունը
(այսուհետ` ՎՀՀ):
Վճարային և արժեթղթերի համակարգերը հանդիսանում
են ֆինանսական համակարգի կայունության ապահովման համար կարևոր ենթակառացվածք.
վերջիններիս միջոցով են իրականացվում ինչպես միջբանկային վճարումները
(ֆիզիկական և իրավաբանական անձանց, բանկերի սեփական վճարումներն ու
փոխանցումները) և կառավարության կողմից կատարվող վճարումներն ու բյուջե ուղղված
վճարումների հավաքագրումը, այնպես նաև այլ կարևոր նշանակություն ունեցող
համակարգերի (քարտային և այլ հանրային համակարգերի, ֆինանսական շուկայի
գործարքների) վերջնահաշվարկները, կենտրոնական բանկի դրամավարկային
քաղաքականությունը: Վճարային և արժեթղթերի համակարգերի կայուն և արդյունավետ
գործունեությունն ապահովում է ամբողջ տնտեսության բնականոն աշխատանքը:
Այնուամենայնիվ, վերջիններս կարող են զգալի ռիսկեր պարունակել մասնակիցների
համար և խափանումների փոխանցման և տարածման միջավայր հանդիսանալ տնտեսության
կամ ֆինանսական համակարգի մի հատվածից մյուսին: Նման ռիսկերի առկայության
պատճառով վերոնշյալ համակարգերը հանդիսանում են կենտրոնական բանկերի
ուշադրության առարկա, իսկ վճարային համակարգերի հսկողությունը դիտարկվում է
կենտրոնական բանկերի կարևոր խնդիրներից մեկը: (տե՛ս
«Վճարահաշվարկային համակարգերի հսկողությունը` որպես ՀՀ կենտրոնական բանկերի
նորագույն ֆունկցիա»):
ՎՀՀ-ի բնագավառում իրականացվող իր
քաղաքականությունը հստակեցնելու և հրապարակային դարձնելու նպատակով 2006թ.
դեկտեմբերին ՀՀ ԿԲ նախագահի որոշմամբ հաստատվել է «Հայաստանի Հանրապետության
կենտրոնական բանկի կողմից վճարահաշվարկային համակարգի հսկողության իրականացման
հայեցակարգը»: Հայեցակարգը սահմանում է ՎՀՀ-ինպատակները, շրջանակը, ՎՀՀ
շրջանակում ներառված համակարգերին ներկայացվող պահանջները, ՎՀՀ իրականացման
գործընթացը, համագործակցությունը այլ իրավասու մարմինների հետ և
ՎՀՀ արդյունքների վերաբերյալ հաշվետվությունների և տեղեկատվության տրամադրման
գործընթացը (տե՛ս
«Հայաստանի Հանրապետության կենտրոնական բանկի կողմից վճարահաշվարկային
համակարգի հսկողության իրականացման հայեցակարգը»):
Վերոնշյալ հայեցակարգի հիման վրա ՀՀ կենտրոնական
բանկի կողմից իրականացվում է ՀՀ-ում գործող և ՎՀՀ շրջանակներում ներառված
վճարային համակարգերի մոնիտորինգ, հնարավոր ռիսկերի վերլուծության և սահմանված
պահանջներին ու սկզբունքներին համակարգերի համապատասխանության, ինչպես նաև
կատարվող փոփոխությունների գնահատում և առաջարկությունների մշակում: Վճարային և
արժեթղթերի հաշվարկային համակարգերը գնահատելիս ՀՀ ԿԲ-ն հիմք է ընդունում
Միջազգային հաշվարկների բանկի (BIS) կողմից Ֆինանսական շուկայի
ենթակառուցվածքների համար սահմանված պահանջներն ու գնահատման
մեթոդաբանությունը: “Principles for Financial Market Infrastructures:
Disclosure Framework and Assessment Methodology” փաստաթղթի ոչ պաշտոնական
հայերեն լեզվով թարգմանությունը տեղադրված է հետևյալ հղումով.
«Ֆինանսական շուկայի ենթակառուցվածքների կողմից տեղեկատվության բացահայտմանը/
հրապարակմանը ներկայացվող պահանջներ»: