ՖԻՆԱՆՍԱԿԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳ ԵՎ ՎԵՐԱՀՍԿՈՂՈՒԹՅՈՒՆ
Ներածություն
ՀՀ կենտրոնական բանկն իրականացնում է Հայաստանի ֆինանսական հատվածի կարգավորումն ու վերահսկողությունը:
ՀՀ ֆինանսական շուկայի խոշորագույն մասնակիցն է բանկային համակարգը, որին բաժին է ընկնում ֆինանսական համակարգի ակտիվների 83.5%-ը:
2021 թվականի դեկտեմբերի 31-ի դրությամբ ՀՀ ֆինանսական շուկայի մասնակիցներն են՝
- 17 բանկ` 553 մասնաճյուղով,
- 46 վարկային կազմակերպություն` 178 մասնաճյուղով,
- 7 ապահովագրական ընկերություն և 4 ապահովագրական միջնորդ (բրոքեր),
- 15 ներդրումային ընկերություն,
- 4 ակտիվների կառավարիչ,
- 8 կենսաթոշակային ֆոնդ,
- 45 ներդրումային ֆոնդ,
- Հայաստանի կենտրոնական դեպոզիտարիա,
- Հայաստանի ֆոնդային բորսա,
- 29 հաշվետու թողարկող ընկերություն,
- 81 գրավատուն,
- 199 արտարժույթի առք ու վաճառք իրականացնող փոխանակման կետ (մասնաճյուղերը ներառված չեն),
- 13 դրամական փոխանցումներ իրականացնող ընկերություն,
- 8 վճարային գործիքների և վճարահաշվարկային փաստաթղթերի պրոցեսինգ և քլիրինգ իրականացնող կազմակերպություն,
31.12.2021 թվականի դրությամբ բանկային համակարգի
- ընդհանուր ակտիվները կազմում են 7 տրլն 85 մլրդ դրամ,
- ընդհանուր կապիտալը կազմում է 918 մլրդ դրամ,
- ընդհանուր պարտավորությունները կազմում են 6 տրլն 167 մլրդ դրամ:
Բանկային համակարգի ակտիվների 52.2%-ը (կամ 3 տրլն 698 մլրդ դրամը) բաժին է ընկնում տնտեսությանը տրամադրած վարկերին: Բանկերի պարտավորությունների 58.6%-ը (կամ 3 տրլն 617 մլրդ դրամը) կազմում են ֆիզիկական և իրավաբանական (բացառությամբ ֆինանսական կազմակերպությունների) անձանցից ներգրաված միջոցները: Բանկային համակարգի կապիտալի կազմում (փաստացի լրացված) կանոնադրական հիմնադրամի մեծությունը կազմում է 563.0 մլրդ դրամ: ՀՀ բանկային համակարգում կենտրոնացվածությունը գնահատվում է ցածր. կենտրոնացվածության Հերֆինդալ-Հիրշմանի գործակիցը ՀՀ բանկային համակարգում 31.12.2021 թվականի դրությամբ ըստ ընդհանուր ակտիվների կազմում է 0.089, ըստ ընդհանուր պարտավորությունների` 0.093, ըստ ընդհանուր կապիտալի` 0.070:
31.12.2021 թվականի դրությամբ վարկային կազմակերպությունների
- ընդհանուր ակտիվները կազմում են 676.2 մլրդ դրամ,
- ընդհանուր պարտավորությունները կազմում են 300.7 մլրդ դրամ,
- ընդհանուր կապիտալը կազմում է 375.5 մլրդ դրամ:
31.12.2021 թվականի դրությամբ ապահովագրական ընկերությունների
- ընդհանուր ակտիվները կազմում են 66.9 մլրդ դրամ,
- ընդհանուր պարտավորությունները կազմում են 46.8 մլրդ դրամ,
- ընդհանուր կապիտալը կազմում է 20.1 մլրդ դրամ:
31.12.2021 թվականի դրությամբ ներդրումային ընկերությունների
- ընդհանուր ակտիվները կազմում են 67 մլրդ դրամ,
- ընդհանուր պարտավորությունները կազմում են 55.3 մլրդ դրամ,
- ընդհանուր կապիտալը կազմում է 11.7 մլրդ դրամ:
31.12.2021 թվականի դրությամբ պարտադիր կենսաթոշակային ֆոնդերի
- ընդհանուր ակտիվները կազմում են 483.1 մլրդ դրամ
- ընդհանուր պարտավորությունները կազմում են 0.6 մլրդ դրամ
- զուտ ակտիվները կազմում են 482.5 մլրդ դրամ
31.12.2021 թվականի դրությամբ վճարահաշվարկային կազմակերպությունների
- ընդհանուր ակտիվները կազմում են 64.8 մլրդ դրամ,
- ընդհանուր պարտավորությունները կազմում են 38.4 մլրդ դրամ,
- ընդհանուր կապիտալը կազմում է 26.4 մլրդ դրամ:
31.12.2021 թվականի դրությամբ գրավատների
- ընդհանուր ակտիվները կազմում են 8.6 մլրդ դրամ,
- ընդհանուր պարտավորությունները կազմում են 6.4 մլրդ դրամ,
- սեփական կապիտալը կազմում է 2.2 մլրդ դրամ:
2021 թվականի ընթացքում փոխանակման կետերում իրականացվել է`
- 538.5 մլն ԱՄՆ դոլարի առք և 517.3 մլն ԱՄՆ դոլարի վաճառք,
- 76.9 մլն Եվրոյի առք և 72.7 մլն Եվրոյի վաճառք։
ՀՀ տարածքում պարտադիր կենսաթոշակային ֆոնդերի կառավարիչների գործունեություն իրականացնելու լիցենզիա է ունեցել 2 ներդրումային ֆոնդի կառավարիչ: Յուրաքանչյուրը կառավարում է 3 պարտադիր կենսաթոշակային ֆոնդ:
31.12.2021 թ. դրությամբ պարտադիր կենսաթոշակային ֆոնդերի զուտ ակտիվների արժեքը կազմել է 482.5 մլրդ դրամ: Տարեվերջի դրությամբ զուտ ակտիվներ / ՀՆԱ հարաբերակցությունը կազմել է 7.8 %:
ՀՀ արժեթղթերի շուկան կարգավորվում է ՀՀ Սահմանադրությամբ, ՀՀ միջազգային պայմանագրերով, ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքով, «Տնտեսական մրցակցության պաշտպանության մասին» ՀՀ օրենքով, «Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքով, «Արժեթղթերի շուկայի մասին» ՀՀ օրենքով, «Ներդրումային ֆոնդերի մասին» ՀՀ օրենքով, «Կուտակային կենսաթոշակների մասին» ՀՀ օրենքով, դրանց հիման վրա ընդունված նորմատիվ իրավական ակտերով, այլ օրենքներով և իրավական ակտերով: